Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Αισθητηριακή ολοκλήρωση, αισθητηριακές δυσκολίες και πως συνδυάζονται με δυσκολίες υπερκινητικότητας, δυσκολίες συγκέντρωσης, δυσκολίες συντονισμού των κινήσεων, μαθησιακές και άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες. Ένιωσα την ανάγκη να αποτυπώσω γραπτά ένα μικρό κομμάτι της αισθητηριακής ολοκλήρωσης γιατί ως ενεργό μέλος στην παιδιατρική εργοθεραπεία έρχομαι καθημερινά σε επαφή με γονείς, δασκάλους, θεραπευτές άλλων ειδικοτήτων και ιατρούς κάθε ειδικότητας οι οποίοι μου εκφράζουν την επιθυμία τους για επιπλέον ανάλυση και επεξήγηση της.

Με τον όρο Αισθητηριακή Ολοκλήρωση ορίζουμε την ικανότητα του εγκεφάλου να οργανώνει όλες τις πληροφορίες που λαμβάνει από το περιβάλλον και να τις χρησιμοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο. Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι η βασική λειτουργία του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την οργάνωση των αισθητηριακών πληροφοριών. Οι αισθήσεις συνεργάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του ποιοι είμαστε σωματικά, που βρισκόμαστε και τι συμβαίνει γύρω μας. Αν ο εγκέφαλος δεν μπορεί να καταγράψει, διακρίνει και ρυθμίσει κατάλληλα τα διάφορα ερεθίσματα που λαμβάνουμε, τότε αναμενόμενο είναι να εμποδίζεται η ανάπτυξη δεξιοτήτων.

Τα Αισθητηριακά μας Συστήματα είναι 8. Το απτικό σύστημα, οπτικό, οσφρητικό, γευστικό, ακουστικό, ιδιοδεκτικό, αιθουσαίο και σύστημα της ενδοδεκτικότητας.

Το Απτικό Σύστημα είναι το σύστημα που παίρνει τις πληροφορίες από το δέρμα μας, την αφή και το άγγιγμα.

 

Τύποι Απτικής Δυσλειτουργίας

A. Απτική Αμυντικότητα
B. Μειωμένη Απτική Διάκριση

Α. Απτική Αμυντικότητα. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Δυσαρεστείται σε αλλαγές της θερμοκρασίας όπως όταν μπαίνει ή βγαίνει από την μπανιέρα
• Αποφεύγει να περπατά ξυπόλυτο
• Αποτραβιέται από το απαλό άγγιγμα κυρίως από αγνώστους
• Προτιμάει να αγγίζει αντί να το αγγίζουν
• Αρνείται να φορέσει μάλλινα/χνουδωτά ρούχα, φανέλες πόλο, καπέλο, γυαλιά, γάντια
• Ενοχλείται από τις ετικέτες των ρούχων και τις ραφές από τις κάλτσες
• Δεν θέλει να το χτενίζουν και να του βάζουν τσιμπιδάκια στα μαλλιά
• Αρνείται να φορέσει καινούρια ρούχα/παπούτσια
• Δεν του αρέσει να τρώει κάποιες τροφές με τα χέρια του
• Κλαίει όταν του πλένουν τα δόντια και το πρόσωπο
• Αντιστέκεται στο άλλαγμα της πάνας
• Κλαίει όταν του κόβουν τα νύχια
• Αποφεύγει την επαφή των χεριών του με δαχτυλομπογιές/άμμο/πλαστελίνες/αφρό/κρεμώδες υλικό
• Δυσκολεύεται στην μετάβαση προς τις στερεές τροφές
• Ακουμπάει με τα δάχτυλα και όχι με την παλάμη
• Περπατά στις μύτες των ποδιών του

Β. Μειωμένη Απτική διάκριση / υπό αποκριτικότητα στο απτικό σύστημα. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Του αρέσει να εξερευνά μέσω της αφής
• Τοποθετεί αντικείμενα μέσα στο στόμα ή κοντά στα χείλη για εξερεύνηση
• Προτιμά να περπατά ξυπόλητο
• Δυσκολεύεται με δραστηριότητες που απαιτούν λεπτό χειρισμό με τα δάχτυλα
• Είναι υπο αποκριτικό στο άγγιγμα
• Δεν καταλαβαίνει ότι λερώθηκαν τα χέρια ή το πρόσωπο του
• Τρώει ακατάστατα
• Έχει δυσκολία στην μάσηση της τροφής
• Δαγκώνει συχνά την γλώσσα του
• Κρατά με λάθος λαβή σύλληψης, το μολύβι
• Τα ρούχα του είναι ακατάστατα

 

Το Οπτικό Σύστημα είναι υπεύθυνο για την οπτική οξύτητα, την κίνηση των ματιών και την οπτική αντίληψη.

Δυσλειτουργίες Οπτικού Συστήματος

A. Οπτική Αμυντικότητα
B. Οπτικής αντίληψης
Γ. Υπό ευαισθησία στο οπτικό σύστημα

Α. Οπτική Αμυντικότητα. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Υπάρχει υπερευαισθησία στο φως
• Υπερευαισθησία στο φως που αναβοσβήνει ή τρεμοπαίζει
• Υπερευαισθησία στο φως που δυναμώνει απότομα
• Αποφεύγει την οπτική επαφή
• Κλείνει τα μάτια του
• Αλληθωρίζει για να αποφύγει το έντονο οπτικό ερέθισμα
• Διασπάται η προσοχή του εύκολα από οπτικά ερεθίσματα
• Αποφεύγει να κοιτάξει κάποιον που του μιλάει με σκοπό να μην διασπαστεί η προσοχή του

Β. Οπτικής αντίληψης. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Συχνά κοιτάζει αυτό που ψάχνει αλλά δεν το βρίσκει/βλέπει ακόμη και αν είναι μπροστά του
• Δυσκολεύεται να βρει κάτι που ψάχνει όταν είναι ανακατεμένο με άλλα αντικείμενα μέσα σε ντουλάπι/μπαούλο
• Δυσκολεύεται να βρει κάτι όταν δεν γνωρίζει από πριν που ακριβώς βρίσκεται
• Δυσκολεύεται να εντοπίσει ένα οικείο πρόσωπο σε ένα γεμάτο από ανθρώπους χώρο
• Δυσκολεύεται στην κατάκτηση εννοιών όπως το «αριστερά και δεξιά»
• Δυσκολεύεται στην αντιγραφή από τον πίνακα
• Δυσκολεύεται στην ένδυση. Μπερδεύει την πάνω με την κάτω πλευρά των ρούχων ή το μπροστά με το πίσω.
• Δυσκολεύεται να βρει διαφορές σε δύο παρόμοιες εικόνες/αντικείμενα
• Υπάρχουν γενικότερα δυσκολίες στην γραφή /ανάγνωση

Γ. Υπο ευαισθησία στο οπτικό σύστημα. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Αναζητά φωτεινά και σύνθετα οπτικά ερεθίσματα
• Του είναι πιο εύκολο να εστιάσει στην μελέτη του όταν χρησιμοποιεί χρωματιστούς μαρκαδόρους υπογράμμισης
• Του αρέσει να κοιτάζει κάτι που κινείται

 

Το Οσφρητικό Σύστημα παίρνει τις πληροφορίες από την μύτη μέσα από την μυρωδιά.

Δυσλειτουργίες οσφρητικού Συστήματος. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτές τις δυσλειτουργίες είναι:

A. Υπερ ευαισθησία στις διάφορες μυρωδιές. Παραπονιέται συχνά στις έντονες μυρωδιές. Μπορεί να φτάσει ακόμη και σε σημείο αναγούλας/εμετού.
B. Αναζητητής είναι το παιδί που έχει την τάση να μυρίζεται συχνά αντικείμενα.
Γ. Υπό απόκριση είναι όταν δεν αντιλαμβάνεται τις έντονες μυρωδιές με τον κίνδυνο να φάει ή να πιει κάτι που έχει χαλάσει.

 

Το Γευστικό Συστημα παίρνει τις πληροφορίες από το στόμα και την γλώσσα.

Δυσλειτουργίες γευστικού συστήματος.

A. Αναζητητής
B. Υπερ ευαισθησία

Α. Αναζητητής. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Επίμονα βάζει μη φαγώσιμα αντικείμενα στο στόμα του
• Επίμονα γλύφει διάφορα αντικείμενα
• Βάζει τα χέρια του συχνά στο στόμα του

Β. Υπερ ευαισθησία. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Αποφεύγει συγκεκριμένες γεύσεις φαγητών που συνήθως τρώνε τα άλλα παιδιά
• Τρώει μόνο συγκεκριμένα φαγητά / γεύσεις
• Αποφεύγει συγκεκριμένες γεύσεις
• Αποφεύγει τα ζεστά φαγητά ή πολύ παγωμένα ροφήματα
• Κάνει αναγούλες όταν υπάρχουν φαγητά στο τραπέζι που δεν επιθυμεί
• Κάνει αναγούλες/ εμετό όταν του βάζουν φαγητό στο στόμα που δεν του αρέσει

 

Το Ακουστικό Σύστημα

Τύποι δυσλειτουργίας

A. Ακουστική αμυντικότητα
B. Διαταραχή ακουστικής επεξεργασίας

Α. Ακουστική Αμυντικότητα. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Έχει ευαισθησία στους δυνατούς ήχους (τηλεόραση, ραδιόφωνο)
• Κλαίει στο άνοιγμα του σεσουάρ μαλλιών και της hoover
• Κλείνει τα αυτιά του όταν περνάει πυροσβεστική / ασθενοφόρο ή μηχανή μεγάλου κυβισμού
• Αποφεύγει τους χώρους με θόρυβο (πολυσύχναστους χώρους, σινεμά)
• Το βράδυ δυσκολεύεται να κοιμηθεί λόγω του θορύβου της νύχτας
• Μιλάει πολύ δυνατά με σκοπό να μένει η φωνή του στα αυτιά του και να καλύπτει τους άλλους θορύβους

Β. Διαταραχή Ακουστικής Επεξεργασίας. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Το παιδί έχει δυσκολία στην διάκριση του ήχου
• Ακούει αλλά δεν αντιλαμβάνεται αυτό που του λένε, (συχνά για να μπορέσει να κατανοήσει αυτό που του λένε, βλέπει τα χείλη, τις εκφράσεις του προσώπου και τις κινήσεις του σώματος)
• Φαίνεται σαν να μην αντιλαμβάνεται αυτό που του λες
• Έχει δυσκολίες στην άρθρωση του λόγου του

 

Το Ιδιοδεκτικό Σύστημα.

Μας δίνει την αίσθηση του που βρίσκεται το σώμα μας στο χώρο. Μας δίνει την αίσθηση των ορίων του σώματος μας

Τύποι δυσλειτουργιών στο ιδιοδεκτικό σύστημα

A. Υπερ-χρήση της ιδιοδεκτικότητας ως ρυθμιστής
B. Υπο-αποκριτικότητα ή χαμηλή διάκριση της ιδιοδεκτικής εισροής

Α. Υπερ –χρήση της ιδιοδεκτικότητας. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Δαγκώνει
• Σπρώχνει
• Χτυπάει
• Γρατζουνάει
• Συγκρούεται
• Πέφτει
• Πηδάει πολύ
• Σφίγγει πολύ το μολύβι, μπορεί να σπάει τις μύτες του μολυβιού ή να σκίζει το χαρτί.
• Περπατάει στις μύτες των ποδιών του
• Κινείται γρήγορα, και φαίνεται αδέξιο
• Μασάει τα ρούχα του (μανίκια, γιακά)
• Μασάει την άκρη του μολυβιού και άλλα μη φαγώσιμα αντικείμενα
• Του αρέσουν οι μαστιγωτές και οι σκληρές τροφές
• Μπορεί να εκδηλώνει συμπεριφορές αυτό-ερεθισμού (να χτυπάει το κεφάλι του, να δαγκώνει τα χέρια του κ.λ.π)

Β. Υπο-αποκριτικότητα/φτωχή διάκριση του ιδιοδεκτικού ερεθίσματος. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Υπάρχει μειωμένη ικανότητα αντίληψης του σώματος του
• Μειωμένη ικανότητα διάκρισης της ισχύς/δύναμης
• Λάθος τοποθέτηση του σώματος σε μια καρέκλα
• Έχει αδύναμη ή λάθος λαβή σύλληψης μολυβιού
• Δεν μένει μέσα στο πλαίσιο όταν γράφει/ζωγραφίζει
• Οι ζωγραφιές ή τα γράμματα του δεν είναι ευδιάκριτα
• Τραυματίζεται με το κουτάλι και το πιρούνι
• Δεν βάζει την σωστή δύναμη για να ρίξει μπάλα σε στόχο
• Κουράζεται εύκολα και προτιμά το καθιστικό παιχνίδι
• Θέλει να στηρίζει το κεφάλι κατά τις επιτραπέζιες δραστηριότητες
• Χτυπάει συχνά σε άκρες επίπλων
• Μειωμένη ικανότητα χειρισμού αντικειμένων με τα δάχτυλα όπως (κουμπιά, κορδόνια)
• Χύνει το νερό όταν πιάνει ή μεταφέρει ποτήρι

 

Το Αιθουσαίο Σύστημα.

Το αιθουσαίο σύστημα μας βοηθά να κινούμαστε ομαλά στο χώρο. Ελέγχει την αίσθηση τη κίνησης και της ισορροπίας. Επιπλέον είναι το σύστημα που έχει την μεγαλύτερη επιρροή στα άλλα αισθητηριακά συστήματα. Ρυθμίζει και συντονίζει τις πληροφορίες που προσλαμβάνουμε από τα άλλα συστήματα.

Τύποι Αιθουσαίας Δυσλειτουργίας

A. Μη ανοχή στην κίνηση / Βαρυτική ανασφάλεια
B. Φτωχή καταγραφή της κίνησης

Α. Μη ανοχή στην κίνηση / βαρυτική ανασφάλεια. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Το παιδί φοβάται την κίνηση
• Φοβάται να ανεβαίνει και να κατεβαίνει σκάλες
• Φοβάται τον εξοπλισμό ενός παιδότοπου
• Ζαλίζεται ή κάνει εμετό μετά από κινητικές εμπειρίες
• Ζαλίζεται ή κάνει εμετό μετά από βόλτα με το αυτοκίνητο
• Αποφεύγει να ανασηκώνει τα πόδια του από το έδαφος
• Αποφεύγει να περπατάει στην άκρη του πεζοδρομίου
• Δεν του αρέσει να κινείται προς τα πίσω στο χώρο, ακόμα και όταν έχει στήριξη στον κορμό
• Κινείται με μεγάλη προσοχή
• Δεν του αρέσουν οι απότομες κινήσεις
• Αποφεύγει να πηδάει από ένα σκαλοπάτι ή από άλλα επίπεδα
• Φοβάται όταν το σηκώνουν ψηλά ή όταν το κρατάνε και κινούνται στο χώρο

Β. Φτωχή καταγραφή της κίνησης. Η εικόνα παιδιού και τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε αυτή την δυσλειτουργία είναι:

• Αναζητάει μεγάλες ποσότητες κινητικών εμπειριών όπως το στριφογύρισμα και το λίκνισμα
• Δεν ζαλίζεται όταν τα άλλα παιδιά ζαλίζονται
• Δυσκολεύεται με την ισορροπία και τις προστατευτικές αντιδράσεις
• Δυσκολεύεται με δραστηριότητες που απαιτούν την διατήρηση ενός σταθερού οπτικού ερεθίσματος
• Δυσκολεύεται με δραστηριότητες που απαιτούν αμφίπλευρο κινητικό συντονισμό, όπως ποδήλατο, σχοινάκι
• Εμφανίζει μειωμένο οπτικοκινητικό συντονισμό
• Δεν παραμένει μέσα στο πλαίσιο όταν χρωματίζει/γράφει
• Εμφανίζει μειωμένη παρακολούθηση με τα μάτια
• Κρατάει το μολύβι και με τα δύο χέρια

Το Σύστημα της Ενδοδεκτικότητας ανιχνεύει πληροφορίες μέσα από το σώμα μας:

• Αίσθημα πείνας
• Αίσθημα κορεσμού
• Έλεγχος κύστης / σφιγκτήρων
• Πόνος
• Θερμοκρασία σώματος

 

Λουίζα Παπαχαραλάμπους Κουσουλίδου
Αναπτυξιακή-Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια (BSc) SI